Kamus Demografi Pelbagai Bahasa, Edisi Kedua, Volum Bahasa Malaysia

Penolak tuntutan : Penaja Demopaedia tidak semestinya bersetuju dengan kesemua definisi yang terkandung dalam Kamus versi ini. Pengharmonian edisi kedua Kamus Demografi Pelbagai Bahasa adalah suatu proses berterusan. Sila rujuk laman perbincangan untuk komen selanjutnya.

632

Istilah umum kadar kelahiran¹ merujuk kepada kadar yang dikira dengan menghubungkan bilangan kelahiran hidup dalam populasi atau sub-populasi semasa sesuatu jangkamasa kepada saiz populasi atau sub-populasi semasa jangkamasa tersebut. Kadar ini kebiasaannya dinyatakan dengan per 1,000 dan bagi jangkamasa selama setahun. Apabila istilah kadar kelahiran digunakan tanpa sebarang syarat, ia dinamakan sebagai kadar kelahiran kasar², dan semua kelahiran hidup adalah berkaitan dengan keseluruhan populasi. Kadar kelahiran jumlah³ adalah berdasarkan kepada kelahrian hidup dan kadangkala kematian fetus lewat turut diambilkira. Kadar kelahiran sah⁴ dan kadar kelahiran luar nikah⁵ dikira dengan mengambil kelahiran sah dan luar nikah sebagai pengangka dan populasi wanita masih berkahwin dan tidak pernah berkahwin sebagai penyebut. Nisbah anak luar nikah⁶, kebiasaannya digunakan sebagai bilangan anak luar nikah bagi setiap 1,000 kelahiran. Untuk membandingkan kesuburan bagi populasi yang berbeza, kadar kelahiran seragam⁷ digunakan untuk menghapuskan kesan kadar kelahiran bagi perbezaan tertentu dalam struktur penduduk (kebiasaannya struktur umur dan jantina). Nisbah kanak-kanak-wanita⁸ kebiasaannya adalah bilangan kanak-kanak berumur 0 hingga 4 bagi setiap 1,000 wanita dalam umur reproduktif, sebagai contoh 15 hingga 49, digunakan sebagai indeks kesuburan apabila statistik kelahiran yang sahih sukar diperolehi.

633

Istilah kadar kesuburan¹ biasanya digunakan apabila penyebut kepada kadar kelahiran dihadkan kepada sekumpulan individu yang mempunyai jantina yang sama dalam umur reproduktif (620-1). Penyebut ini kebiasaannya merujuk kepada penduduk pertengahan tahun dalam sesuatu tempoh, tetapi ia juga boleh merujuk kepada bilangan tahun hidup kumpulan tersebut sepanjang tempoh tersebut, atau purata saiz kumpulan tersebut. Melainkan dinyatakan sebaliknya, kadar tersebut adalah kadar kesuburan wanita², dan kadar ini dikira daripada sekumpulan wanita: bilangan tahun hidup wanita dalam selang yang dipanggil bilangan tahun wanita³. Kadar kesuburan lelaki⁴ kadangkala dikira secara analogi. Kadar kesuburan umumnya dinyatakan sebagai bilangan kelahiran bagi setiap seribu penduduk (penduduk yang mempunyai kategori yang sama-jantina, umur, status perkahwinan dan sebagainya — cf. 133-4*). Kadar kesuburan perkahwinan⁵ atau kadar kesuburan sah⁵ merujuk kepada bilangan kelahiran sah (610-3) bagi wanita masih berkahwin; kadar kesuburan bukan perkahwinan⁶ atau kadar kesuburan luar nikah⁶ merujuk kepada bilangan kelahiran luar nikah (610-4) bagi wanita yang tidak pernah berkahwin, balu dan bercerai. Kadar kesuburan keseluruhan⁷ tidak membezakan kesahan (610-1) bagi kelahiran atau status perkahwinan ibu bapa. Kadar kesuburan umum⁸ merujuk kepada bilangan kelahiran bagi kesemua wanita umur reproduktif tanpa mengambilkira status perkahwinan. Kadar-kadar yang berdasarkan kepada had umur yang lebih khusus (kebiasaannya satu atau lima tahun kumpulan umur) dipanggil kadar kesuburan umur tertentu⁹ atau kadar kelahiran umur tertentu⁹.

634

Kadar kesuburan susunan tertentu¹ menghubungkan kelahiran pada susunan tertentu kepada bilangan wanita, bilangan perkahwinan atau bilangan kelahiran susunan sebelumnya. Kadar kesuburan pariti tertentu² atau kadar kelahiran pariti tertentu² bukan hanya menghadkan kepada kelahiran bagi susuna tertentu sebagai pengangka, tetapi juga menghadkan pariti (611-6) wanita yang berisiko (134-2) sebagai penyebut, sebagai contoh kelahiran susunan kedua bagi wanita yang mempunyai pariti satu. Kadar tersebut kebiasaannya khusus kepada umur dan masa tertentu. Dalam kebarangkalian kelahiran pariti tertentu³, pengangka mengandungi bilangan kelahiran pada susunan x + 1 yang berlaku semasa suatu tempoh, dan penyebut mengandungi bilangan wanita yang mempunyai pariti x pada permulaan tempoh yang sama.

635

Apabila mengkaji kesuburan perkahwinan¹, data boleh disusun mengikut kohort perkahwinan (116-2) bagi ibu, dan kadar kesuburan perkahwinan jangkamasa tertentu² lebih kerap digunakan berbanding kadar kesuburan perkahwinan umur tertentu³.

636

Istilah kesuburan kohort¹ merujuk kepada prestasi reproduksi bagi kelahiran tertentu atau kohort perkahwinan (116-2). Apabila umur tertentu atau kadar kesuburan perkahwinan jangkamasa tertentu dijumlahkan daripada kohort permulaan pendedahan kepada risiko sehinggalah kepada jangkamasa yang berikutnya, ia merujuk kepada kesuburan terkumpul². Kesuburan lengkap⁴ atau kesuburan sepanjang hayat⁴ adalah kesuburan terkumpul sehingga kesemua ahli dalam kohort tersebut telah mencapai penghujung tempoh reproduktifnya. Hasil tambah kadar kesuburan bagi kohort mengikut kebarangkalian ketakatan wanita sehingga umur berikutnya dipanggil kesuburan bersih terkumpul⁵ bagi kohort tersebut.

637

Banci dan tinjauan membekalkan maklumat mengenai kesuburan apabila terdapat soalan-soalan berkenaan dengan bilangan kelahiran anak bagi wanita atau pasangan yang ditemubual, sama ada semasa perkahwinan semasa¹, atau kesemuanya. Purata bilangan kelahiran anak bagi setiap wanita² atau pariti purata² boleh dikira. Bilangan anak bagi setiap pasangan kadangkala dipanggil purata saiz keluarga³. Ia juga boleh mengira purata bilangan kelahiran bagi setiap perkahwinan⁴. Perhatian khusus perlu diberikan terhadap perkahwinan yang mempunyai kesuburan lengkap⁵, perkahwinan di mana isteri telah melepasi penghujung umur reproduktif sebelum perkahwinan tersebut dibubarkan. Pariti akhir⁶ atau pariti lengkap⁶, sebagai contoh purata bilangan anak bagi setiap wanita yang melepasi umur subur, adalah tidak berbeza dengan kesuburan lengkap (636-4). Penjadualan pariti akhir atau kesuburan lengkap mengikut bilangan anak digunakan untuk mengira siri nisbah janjang pariti⁷; ini adalah pemecahan di mana penyebut adalah bilangan wanita dengan n anak dan pengangka adalah bilangan wanita dengan n + 1 anak. Kajian khusus memberikan maklumat mengenai pembentukan keluarga⁸ dan kitaran hidup keluarga⁸. Selain itu, perhatian khusus diberikan terhadap selang kelahiran (612-1) dan umur pada kelahiran anak terakhir¹⁰ bagi wanita yang mempunyai kesuburan yang lengkap.

638

Sejarah kesuburan¹ atau sejarah reproduktif¹ diperolehi daripada peristiwa-peristiwa penting kehidupan reproduktif seseorang wanita serta tarikh-tarikhnya, seperti perkahwinan, kehamilan, kelahiran, kematian bayi dan sebagainya. Sejarah kesuburan sering diperolehi secara retrospektif daripada kajian-kajian. Jenis keluarga¹ digunakan dalam demografi sejarah (102-1), di mana ia dibangunkan untuk pasangan berkahwin dan anak-anak melalui pewujudan semula keluarga² berasaskan kepada rekod-rekod penting (211-3). Sejarah kehamilan³ atau rekod kehamilan³ seseorang wanita mengandungi maklumat terperinci mengenai kehamilan termasuk tarikh dan masa setiap kehamilan bermula dan berakhir, dan hasil kehamilan tersebut. Rekod-rekod terperinci mengenai tempoh kesuburan telah digunakan untuk pelbagai tujuan. Ia boleh membekalkan maklumat berkaitan kesuburan semulajadi⁴, sebagai contoh, kesuburan tanpa kehadiran limitasi keluarga (624-4). Ia juga boleh digunakan untuk menganggarkan fekundabiliti⁵, kebarangkaliann untuk hamil bagi setiap kitaran haid (622-2). Terdapat perbezaan antara fekundabiliti semulajadi⁶, tanpa penggunaan kontrasepsi, dan fekundabiliti sisa⁷ iaitu keadaan sebaliknya. Istilah fekundabiliti efektif⁸ dikhususkan kepada kontrasepsi yang menghasilkan kelahiran hidup sahaja. Kadar kontrasepsi⁹ sepanjang tempoh pendedahan kepada risiko (613-1) digunakan untuk mengukur keberkesanan kontrasepsi sepanjang penggunaan kontraseptif.

639

Indeks ringkas bagi kesuburan tempoh¹, sebagai contoh kesuburan bagi sesuatu tahun atau tempoh, dikira dengan menjumlahkan siri kadar kesuburan umur tertentu yang membentuk jadual kesuburan² dan mewakili ukuran sintetik kesuburan³ adalah kadar kesuburan jumlah⁴ atau kesuburan jumlah⁴. Indeks ringkas bagi tempoh yang lain adalah seperti kadar kesuburan sah jumlah⁵ boleh diperolehi melalui hasil tambah kadar kesuburan perkahwinan jangkamasa tertentu dan kadar kesuburan jumlah susunan tertentu⁶, hasil tambah bagi kadar kesuburan umur tertentu susunan mengikut susunan. Nisbah kelahiran kepada perkahwinan⁷ dikira dengan menghubungkan bilangan kelahiran bagi sesuatu tahun, sama ada kepada perkahwinan bagi tahun tersebut atau kepada purata berpemberat bagi perkahwinan tahun semasa dan sebelumnya.

640

Sekiranya keguguran cetusan (604-2) adalah tidak menyalahi undang-undang, adalah tidak mustahil untuk mengumpulkan statistik mengenai pengguguran sah (604-4). Kadar pengguguran¹ adalah ukuran kekerapan keguguran dalam populasi semasa tempoh tertentu, kebiasaannya dalam satu tahun. Pengguguran mungkin dikaitkan dengan jumlah penduduk atau dengan bilangan wanita dalam umur reproduktif dan mungkin khusus kepada umur, pariti atau apa sahaja ciri-ciri lain. Nisbah pengguguran² adalah ukuran kekerapan keguguran berdasarkan kepada bilangan kelahiran hidup (601-4) semasa tempoh yang sama. Kadar pengguguran semasa hidup³ adalah hasil tambah kadar pengguguran umur tertentu dan ukuran sintetik bagi keguguran bagi setiap wanita atau bagi setiap 1,000 wanita.